Dit schooljaar (2025–2026) moet het jaar worden waarin we AI écht gaan toepassen in de klas. Niet blijven praten over AI, maar doen. Om het onderwijs te verbeteren voor de lerenden en ons werk als docenten leuker/makkelijker te maken. De komende tijd ga ik verschillende praktische tips & tricks delen. Vandaag gaan we het hebben over een voor de hand liggen thema: AI als zoekmachine.
Video uitleg
Geen zin om dit artikel te lezen? Bekijk dan deze AI-video over dit artikel. Zie AI in de onderwijspraktijk #1 hoe ik dit gemaakt heb.
Intro
AI als zoekmachine is een van de meest populaire manieren om AI te gebruiken. En dat is logisch: wie wil er nog ouderwets op verschillende links moeten klikken en dan zelf een antwoord uit verschillende soorten bronnen synthetiseren als AI dat veel sneller (en soms zelfs beter) voor je kan doen?! Aan de hand van 3 voorbeelden ga ik uitleggen waarom AI erg handig kan zijn om in te zetten als zoekmachine.Voorbeelden
Ik geef 3 verschillende voorbeelden van hoe we AI kunnen inzetten als zoekmachine en ik ga meteen in op waarom het handig is dat je AI hiervoor inzet en enkele tips en tricks over het prompten.
Voorbeeld 1: Je hebt wat informatie nodig die gemakkelijk te vinden is op internet of in het leerboek. Met Google zou je waarschijnlijk maar naar 1 pagina hoeven. Bijvoorbeeld: ‘Wat is de Roos van Leary’
Als we tegenwoordig Googelen, dan komt er bovenaan ook al een AI-antwoord. Maar je kunt natuurlijk ook op een linkje klikken en zelf lezen wat de Roos van Leary is. Het voordeel van AI inzetten als zoekmachine is dat we 1) nog gerichter kunnen vragen wat we willen; 2) we kunnen natuurlijk verder chatten over de Roos van Leary als ik nog vragen heb (of bijvoorbeeld lesmateriaal / opdrachten) hierover wil make; 3) je hebt met AI gewoonweg veel sneller de informatie. De voordelen van AI bij deze toepassing zijn dus groot ten opzichte van Google gebruiken.
Hopelijk valt het jullie op dat ChatGPT voor deze vraag niet het internet is opgegaan. Dus bij dit voorbeeld gebruiken we het als een vervanger van Google (of een boek), maar geeft ChatGPT informatie uit het model en gaat het niet het internet op. De kans dat het gaat hallucineren is over het algemeen groter op deze manier omdat het dus niet informatie op internet meeneemt. Bij dit voorbeeld maakt het niet zoveel uit omdat het perfect weet wat de Roos van Leary is. Maar we hadden heel simpel de betrouwbaarheid van het antwoord kunnen verhogen door te zeggen dat ChatGPT het antwoord moet opzoeken op het internet moet opzoeken:
Het heeft zojuist in zo’n 5 seconden 16 bronnen gevonden, gelezen en gesynthetiseerd. Het geeft ook aan per alinea welke bronnen het heeft gebruikt om bepaalde delen te schrijven. Sta hier heel even bij stil: dit is een extreem bovenmenselijk prestatie.
Ik hoor soms dat mensen nog hallucinaties krijgen uit AI wat betreft feitelijke informatie die gewoon op te zoeken is. Het is jammer dat (zeker de gratis versie(!)) niet altijd weet wanneer het naar het internet moet. Maar als gebruiker kan je dit gewoon prompten.
Voorbeeld 2: Je wilt je onderwijs koppelen aan de actualiteit. Je gaat naar NU.nl en hoopt dat er iets staat wat goed past of je Googelt dit en moet dan zelf allerlei websites gaan doorlezen.
In plaats van dat ik zelf moet gaan rondzoeken op nieuwssites of heel goed moet nadenken over mijn Google zoekopdracht, heb ik een vrij simpele prompt in ChatGPT gezet. Ik krijg 5 nieuwsartikelen die goed passen bij het thema. Ze zijn niet allemaal even passend voor de les en ook niet allemaal heel recent (wel allemaal 2025 maar sommige begin 2025). Ik gebruik hierbij het mens-machine-mens principe (zie AI in de onderwijspraktijk #2) en krijg hier dus een goed artikel uit. Als ik er echt kritisch naar kijk dan vind ik deze nieuwsartikelen nog niet zo goed passen bij de doelgroep. Dat kunnen we natuurlijk meegeven aan ChatGPT en dan krijgen we veel betere antwoorden:
Hier zie je weer hoe belangrijk prompting is.
Voorbeeld 3: Je wilt informatie over iets of iemand maar dat staat niet netjes op één pagina of boek. In de ouderwetse Google-tijd zul je dus zelf verschillende bronnen moeten raadplegen en de informatie zelf synthetiseren.
Als je bijvoorbeeld een goed beeld wilt krijgen wie Tom Naberink is, dan zul je op internet zo’n 15 websites moeten aanklikken, lezen en die informatie moeten synthetiseren. Als je dit aan ChatGPT vraagt dan zal het die 15 sites voor jou binnen enkele seconden lezen en synthetiseren:
Nadelen
Er zijn veel voordelen met het gebruik van AI als zoekmachine. Maar er zijn ook enkele nadelen.
- AI kan hallucineren. Overigens staan er ook op internetpagina’s onwaarheden, en zelfs in boeken. Maar bij AI waarschijnlijk nog iets meer. Zeker als we slecht prompten (we kunnen altijd vragen om z’n eigen antwoord te laten checken op het internet!) en een slecht model gebruiken (Copilot < gratis ChatGPT < betaalde ChatGPT). [Persoonlijke noot: ik merk dat ik met goede prompting en de huidige beste AI nog maar weinig hallucinaties tegenkom]
- AI kan niet op alle websites. Er zijn websites die de toegang van een AI weigeren. Er is ook een hele goede reden hiervoor: ze willen dat mensen er zelf nog naartoe moeten gaan want dan krijgen ze geld binnen voor reclames. Daarnaast zijn er allerlei sites die achter een paywall zitten, daar heeft AI ook geen toegang toe.
Conclusie
De meesten van jullie zullen AI al gebruiken als zoekmachine. De voordelen zijn enorm: het gaat sneller, je kunt meteen doorvragen of content verder verwerken, de kwaliteit van je werk wordt hoger en het werkt behoorlijk laagdrempelig. Het werk wat AI op dit vlak kan leveren, en vooral in de snelheid dat het dit kan, is extreem bovenmenselijk.
Maar let op, je moet altijd zelf kritisch blijven nadenken! Hoe beter je prompting, hoe meer je aan AI gaat hebben. Gebruik altijd het mens-machine-mens principe.
